Κυριακή 18 Αυγούστου 2013

Χερσόνησος Κασσάνδρας



Ένα οδοιπορικό στα Αόρατα μονοπάτια!






           Εις το βουνό ψηλά εκεί,
           είν’ εκκλησιά ερημική.
           Το σήμαντρό της δε χτυπά,
           δεν έχει ψάλτη ουδέ παπά…








Όλοι μας έχουμε λίγο πολύ ακούσει ή και τραγουδήσει κάποτε αυτό το παιδικό τραγουδάκι. Πόσοι όμως από μας αναρωτηθήκαμε ποτέ τι γυρεύει στο βουνό ψηλά εκεί, μια εκκλησιά ερημική;
Ποιοι την έκτισαν και για ποιο λόγο; Σ’ εμένα η απορία γεννήθηκε πριν μερικά χρόνια κατά την διάρκεια μιας περιηγητικής εξόρμησης στο βουνό της Κασσάνδρας, στη Χαλκιδική. Όμως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η Κασσάνδρα …μπήκε στη ζωή μου το 1968 και βέβαια η Κασσάνδρα του τότε ήταν τελείως διαφορετική. Όχι μόνο επειδή μέσα από τα παιδικά μου μάτια φάνταζε σαν ένας καινούργιος ανεξερεύνητος τόπος, αλλά επειδή - ήταν -διαφορετική.
Παρθένα τοπία, που τα διέσχιζες από κακοτράχηλους χωματόδρομους που φιδογύριζαν πάνω στο βουνό, ερημικές ακρογιαλιές που είχαν για συντροφιά μονάχα τους γλάρους και τις ψαρόβαρκες, άνθρωποι που όσο κι αν σας φαίνεται απίστευτο, μιλούσαν μια ακαταλαβίστικη διάλεκτο.
Όταν νύχτωνε ανάβαμε λάμπες του πετρελαίου και λυχνάρια και για να επικοινωνήσουμε με τη Θεσσαλονίκη έπρεπε να καλέσουμε το τηλεφωνικό κέντρο από τη μοναδική συσκευή που υπήρχε στo αστυνομικό τμήμα!

Για μένα όλα αυτά ήταν τότε μια μεγάλη περιπέτεια, που τη ζούσα τρεις ολόκληρους μήνες κάθε καλοκαίρι και για αρκετά χρόνια. Κι έπειτα ήρθε ο …..τουρισμός! Και η Κασσάνδρα έγινε έτσι όπως την ξέρουμε σήμερα. Όχι βέβαια από τη μια μέρα στην άλλη. Σιγά, σιγά αλλά σταθερά και επώδυνα για μένα, έπαψε να είναι ο μαγικός τόπος της περιπέτειας και μεταμορφώθηκε σε πολυσύχναστο θέρετρο.
Κι επειδή από τη φύση μου είμαι «ερημίτισσα» και αποφεύγω την πολυκοσμία, φρόντισα να ανακαλύψω άγνωστες ερημικές ακρογιαλιές και φιδογυριστούς βουνίσιους χωματόδρομους που εξακολουθούν να κρατούν καλά κρυμμένη την «δικιά μου» Κασσάνδρα .
Παράλληλα συνειδητοποίησα την ύπαρξη και μιας άλλης, «Μυστικής» Κασσάνδρας, την παρουσία της οποίας μόνο από διαίσθηση ένοιωθα όλα αυτά τα χρόνια.

Και άρχισα να το ψάχνω. Και όλα άρχισαν να παίρνουν καινούργιο νόημα ή μάλλον άρχισαν να αποκτούν νόημα. Θα μπορούσα να σας αναλύσω πώς έφτασα στα παρακάτω συμπεράσματα μέσα από τις προσωπικές μου εμπειρίες, όμως δεν θα ήθελα να γίνω κουραστική. Η ουσία είναι πως τώρα μπορώ να το πω πέρα από κάθε αμφιβολία. Η Κασσάνδρα και ιδιαίτερα η περιοχή από την Σίβηρη και μετά, είναι ένας Τόπος Δύναμης με πολλούς ενεργειακούς κόμβους, που επικοινωνούν μεταξύ τους δημιουργώντας ένα δίκτυο ενεργειακών διαδρομών.
Μέσα από την μικρή και συμπτωματική, θα έλεγα, έρευνα που έκανα κατάφερα να εντοπίσω κάποιους από αυτούς. Και εδώ φτάσαμε εκεί από όπου είχαμε ξεκινήσει. Στο παιδικό τραγουδάκι, θυμάστε; Μόνο που η διαδρομή μας θα ξεκινήσει από την ακροθαλασσιά και θα ανηφορίσει σταδιακά στο βουνό.

Το ακρωτήρι του Αγ. Νικολάου είναι το δεύτερο νοτιότερο της χερσονήσου της Κασσάνδρας, με πρώτο αυτό του Κανίστρου. Το εξωκλήσι του Αγίου είναι χτισμένο πάνω στα βράχια, στο τέλος του ακρωτηρίου. Μπαίνοντας στο εσωτερικό και αν δεν είσαι «ψυλλιασμένος» δεν υπάρχει τίποτε που να σου προξενεί έκπληξη. Είναι ένα πεντακάθαρο εξωκλήσι, με τους ασπρισμένους του τοίχους, την στεγανή ψευδοροφή από γυψοσανίδες και το μωσαϊκό πλακάκι του στο δάπεδο. Ανάβεις το κεράκι σου και εκεί τελειώνουν όλα.
Στην αντίθετη όμως περίπτωση, όταν πας γυρεύοντας δηλαδή, όλα είναι από την αρχή λάθος. Κι αυτό επειδή πλησιάζοντας το σου δίνει την εντύπωση μιας παλιάς εκκλησίας ενώ, αντίθετα το εσωτερικό του, είναι ανακαινισμένο πρόσφατα. Και πράγματι, παρατηρώντας προσεκτικότερα το εξωτερικό του, που ευτυχώς άφησαν άθικτο, εντόπισα στο νότιο τοίχο μια πέτρινη πλάκα με το έτος κτίσεως –1805– και ακριβώς από κάτω την χρονολογία της πρώτης επισκευής, 1943. Και λίγο πιο δεξιά εκείνο το σημάδι, το βαθιά χαραγμένο στο παλιό επίχρισμα, που με καθήλωσε άφωνη: Μια αριστερόστροφη σπείρα!

Και να τι λεει ανάμεσα σε πολλά άλλα το Λεξικό των Συμβόλων (εκδ. Κονιδάρη) στο λήμμα Σπειροειδές: «Οι Αρχαίοι, μάλιστα, έκαναν διάκριση ανάμεσα στο δημιουργικό σπειροειδές, που αναπαριστάνεται με κίνηση προς τα δεξιά, γνώρισμα της Παλλάδος Αθηνάς και στο καταστροφικό ή στροβιλιζόμενο με κίνηση προς τα αριστερά, γνώρισμα του Ποσειδώνα.»
Και δεν ξέρω εσείς, εγώ πάντως έκανα αστραπιαία ένα ταξίδι στο χρόνο. Τότε στην εποχή του Ομήρου που η Κασσάνδρα ονομάζονταν Παλλήνη και στο βράχο του ακρωτηρίου ο ναός ήταν αφιερωμένος στο Θεό της θάλασσας, τον Ποσειδώνα!
Παίρνω το δρόμο της επιστροφής γεμάτη απογοήτευση. Δυστυχώς για άλλη μια φορά η άγνοια κάποιων ανθρώπων έχει σβήσει ανεπανόρθωτα οποιαδήποτε άλλη μαρτυρία εκείνης της …άλλης πραγματικότητας.

Ο Άγιος Χριστόφορος ο Κασσανδρινός είναι ένα μικρό παρεκκλήσι-σημαδούρα στη κορυφή μιας τούμπας, στη διαδρομή από το ακρωτήρι για το Παλιούρι. Ξεχασμένο από τους πιστούς, στέκεται εκεί ποιος ξέρει πόσα χρόνια, επιτελώντας το έργο του. Μέσα από το χώμα, λίγα μέτρα από τα θεμέλια του, αναβλύζει αργά αλλά σταθερά το νερό μιας ήσυχης πηγής.

Ο Προφήτης Ηλίας βρίσκεται, πού αλλού, στην κορυφή ενός λόφου, ακριβώς δίπλα στον κεντρικό δρόμο, δυστυχώς ανακαινισμένος και αυτός και όχι μόνο. Πλάι του έχει στηθεί μια τεράστια κεραία!
Αναρωτιέμαι, μετά από μερικές χιλιάδες χρόνια, και έπειτα από πιθανή καταστροφή του πολιτισμού όπως τον ξέρουμε σήμερα, αν οι απόγονοι όσων θα έχουν επιβιώσει, λατρεύουν στις κορυφές των λόφων την….. «Αγία Αντένα», την προστάτιδα των αγγελιοφόρων, στήνοντας βωμούς σε σχήμα οβελίσκων ή και «πιάτων»! (Χαμογελάτε ε; Με τα χάλια μας; )

Μερικές εκατοντάδες μέτρα πιο πάνω στον ίδιο δρόμο, συναντάμε μια άλλη πηγή, το νερό της οποίας βγαίνει από τις ρίζες ενός τεράστιου αιωνόβιου πλάτανου. Αυτή την προστατεύει ο Αγ. Γεώργιος. Και βέβαια στη συνέχεια της διαδρομής μας και στο χωριό της Αγ. Παρασκευής υπάρχει η ομώνυμη εκκλησία με το γνωστό αγίασμα…

Ακολουθεί η περιοχή των Λουτρών με τις ιαματικές –θειούχες– πηγές. Σύμφωνα με τοπικούς θρύλους, το σπήλαιο της ιαματικής πηγής συνεχίζει υποθαλάσσια και οδηγεί στον Άθωνα. Χαρακτηριστικό της περιοχής, εκτός από τις απόκρημνες βραχώδεις ακτές και την υπέροχη θέα, οι θειούχες αναθυμιάσεις και η χαρακτηριστική οσμή τους, που συνδέονται με την εμφάνιση παραφυσικών πλασμάτων.

Η επόμενη στάση μας είναι στην Παναγία Φανερωμένη, το γνωστότερο ίσως εξωκλήσι της Κασσάνδρας. Χτίστηκε, σύμφωνα με την παράδοση, τον 16ο αιώνα ακριβώς πλάι στη θάλασσα. Το χειμώνα τα κύματα μπαίνουν στη μικρή αυλή και χτυπούν στο ξωκλήσι.
Όλοι οι εσωτερικοί τοίχοι ήταν αγιογραφημένοι. Σήμερα σώζονται ορισμένα σημεία κι ανάμεσα τους και ο θόλος του Ιερού με την Παναγία στην χαρακτηριστική στάση με τα ανοικτά χέρια και το Χριστό σ’ ένα ξεχωριστό κύκλο στο κέντρο της αγκαλιάς της, σύμβολο του Εσωτερικού Ήλιου.
Η ιστορία λέει πως η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης ήρθε από τη θάλασσα ταξιδεύοντας πάνω στα κύματα. Μόνο που αυτή η εικόνα είναι ζωγραφισμένη πάνω σ’ ένα μαύρο μονόλιθο(!) ενός καθόλου ευκαταφρόνητου όγκου. Γιορτάζει στις 24 Αυγούστου και σαν άλλη Ίσιδα Αποκεκαλυμένη, μας επιτρέπει να κοιτάξουμε φευγαλέα πίσω από το πέπλο, σ’ εκείνον τον μυστηριακό κόσμο της ύπαρξης που πάντα θα μας δημιουργεί πνευματική ανάταση.

Εδώ θέλω να επισημάνω πως η ενέργεια του χώρου είναι πολύ έντονη και γίνεται ιδιαίτερα αισθητή σ’ ένα συγκεκριμένο σημείο, μέσα στο ναό. Και την αντιλαμβάνονται όλοι. Είτε σαν δέος είτε σαν κατάνυξη, ανάλογα με τα πιστεύω και τις πεποιθήσεις του καθένα. Όμως δεν έχω ακούσει ποτέ κανέναν εκεί μέσα, να μιλά δυνατά. Όλοι ψιθυρίζουν!  

Κάθομαι στον πέτρινο αυλόγυρο και κοιτώ τη θάλασσα. Οι γλάροι περνούν ήσυχα πάνω από το κεφάλι μου και τα κύματα γλείφουν τα βότσαλα μπροστά στα πόδια μου. Ο ήλιος πήρε να γέρνει στη δύση βάφοντας τον ουρανό μενεξεδί κι εγώ αναπνέω με βαθιές ανάσες την αλμύρα και το ιώδιο. Μια σκηνή που την έχω ζήσει άπειρες φορές και που όμως είναι πάντα σαν να είναι η πρώτη.

Η πορεία μας από εδώ και πέρα αρχίζει να ανηφορίζει στο βουνό. Οδηγοί μας τα παρεκκλήσια – σημαδούρες με πρώτο αυτό του Αγ. Νικολάου. Στέκει στη κορυφή μιας μικρής τούμπας που δημιουργεί ένα ξέφωτο αρκετών τετραγωνικών ανάμεσα από τους ελαιώνες. Τι «κάνει» ένας «θαλασσινός» άγιος στους πρόποδες του βουνού; Μμ, καλή ερώτηση!
Στην ευθεία της στέγης του, βλέπεις, στην πρώτη κορυφή του βουνού, το δρόμο που πρέπει να επιλέξεις ανάμεσα από τους άλλους.



Επόμενος δείκτης το παρεκκλήσι του Αϊ-Γιάννη του Πρόδρομου. Δύσκολα το εντοπίζεις στη θέση που βρίσκεται, όμως η ύπαρξη του, επιβεβαιώνει πως βρίσκεσαι στο σωστό….δρόμο! Εκείνο που θα σε φέρει στην εκκλησιά την ερημική, χτισμένη στο βουνό ψηλά εκεί…  και στη μέση του πουθενά!
Είναι αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα. Αυτό από μόνο του λεει πολλά  Σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα μας διηγείται μια ολόκληρη ιστορία.
 «Το τρία συμβολίζει την επίδραση του πνεύματος πάνω στην ύλη, του ενεργητικού στοιχείου πάνω στο παθητικό. Πολλά σύμβολα, πέρα από το τρίγωνο, έχουν σχέση με την τριάδα. Αυτό οφείλεται στο ότι κατά κάποιο τρόπο, αποτελεί το «εσωτερικό της ενότητας». Γι αυτό πολλές υποχθόνιες υπάρξεις, κατώτερα αντίγραφα της τριάδας, έχουν τρία κεφάλια, όπως ο Κέρβερος ή η Εκάτη…»
Στον εξωτερικό τοίχο και ακριβώς πάνω από την είσοδο, που δεν βρίσκεται απέναντι από το Ιερό αλλά στην νότια πλευρά, η χρονολογία –1867– μας πληροφορεί για το έτος κτίσεως. Όμως εκεί υπάρχουν και άλλες πληροφορίες…..

Στην ίδια πέτρα που είναι χαραγμένη η χρονολογία, δεσπόζει ένας ισοσκελής σταυρός που στηρίζεται στην κορυφή ενός επίσης ισοσκελούς τριγώνου. Όπως το Δέντρο του Παραδείσου, ο σταυρός ανήκει στο συμβολισμό «άξονας της γης» και καθιερώνει τη σχέση ανάμεσα στους δύο κόσμους. Γήινο και Ουράνιο. Ο ισοσκελής σταυρός αντιπροσωπεύει το ουδέτερο πνευματικό τετράγωνο. Το ίδιο ουδέτερο είναι και το ισοσκελές τρίγωνο.
Δεξιά και αριστερά από το σταυρό στέκονται δύο δένδρα. Με κάθετο κορμό και κλαδιά που κοιτάζουν προς τον ουρανό. Κι ανάμεσα τους, και πάνω από το οριζόντιο σκέλος του σταυρού, δυο κύκλοι με στίγμα στο κέντρο, σύμβολο του Κέντρου του Απείρου ως προέλευση της Πρωταρχικής Αιτίας. 
Στο λήμμα –δένδρο–  διαβάζουμε : «…Από το μακρύ κάθετο σχήμα του, ο συμβολισμός του σαν «κέντρο του κόσμου» μετατρέπεται σε άξονα της γης. Το δένδρο, με τις ρίζες του μέσα στη γη και τα κλαδιά του υψωμένα κατά τον ουρανό, συμβολίζουν μία κάθετη τάση και γι αυτό σχετίζεται με άλλα σύμβολα, όπως η σκάλα και το βουνό, που συμβολίζουν τη σχέση ανάμεσα στους «τρεις κόσμους» : τον κάτω (Κόλαση), τον επάνω (Γη) και τον ουράνιο (Παράδεισος). Ο Χριστιανισμός και ειδικά η ρωμανική τέχνη αποδίδουν στο δένδρο το νόημα του άξονα που ενώνει διάφορους κόσμους…..Το δένδρο σαν «άξονας του κόσμου» περιβάλλεται από ένα σύνολο κύκλων που αναπαριστούν το άπειρο.»(!)

Όμως τα σύμβολα δεν σταματούν εδώ. Ανοίγοντας τη βαριά μεταλλική πόρτα ένας δικέφαλος αετός μας κοιτάζει αυστηρά από την μαρμάρινη πλάκα του, που βρίσκεται ανάμεσα στις άλλες πέτρες του δαπέδου. Σύμβολο του δυϊσμού της δημιουργίας-καταστροφής, ανύψωσης-πτώσης, με τα ορθάνοικτα φτερά του μας φράζει την είσοδο. Όχι βέβαια για την εκκλησία αλλά για …αλλού… Ακριβώς στο κέντρο του ναού ένας δεύτερος αετός τον συντροφεύει.
 Ο Αετός γενικά, είναι σύμβολο του ύψους, του πνεύματος που ταυτίζεται με τον ήλιο, και της πνευματικής αρχής. Στο Χριστιανισμό αντιπροσωπεύει τον αγγελιοφόρο του Ουρανού. Κατά τον Ιερώνυμο είναι το έμβλημα της Ανάληψης και της προσευχής. Στην προκολομβιανή Αμερική εμφανίζεται με την έννοια της πνευματικής και ουράνιας αρχής που αγωνίζεται ενάντια στον κατώτερο, υποχθόνιο κόσμο. Το ίδιο και στη ρωμανική τέχνη.

Παρατηρώ πως η πρώτη εικόνα στο τέμπλο, δίπλα από του Χριστού, δεν είναι της Αγ. Τριάδας, όπως κανονικά θα έπρεπε, αλλά του Αγ. Αντωνίου. Αλήθεια έχετε ακούσει την ιστορία του Αγίου που, όσο βρίσκονταν ακόμη εν ζωή, κατάφερε να «σφραγίσει» τον Διάβολο σ’ ένα μπουκάλι; (!)
Στο θόλο του Ιερού και πάλι η μορφή της Παναγίας με το Χριστό –Εσωτερικό Ήλιο– στην αγκαλιά της. Από την εξωτερική πλευρά του Ιερού την προσοχή μου τραβά το «παράθυρο» του. Ένα μακρόστενο άνοιγμα πέντε, επί σαράντα περίπου εκατοστών και ακριβώς από πάνω μια ορθογώνια πλάκα στην οποία είναι χαραγμένος ένας ισοσκελής σταυρός μέσα σε κύκλο, το σύμβολο του Πνευματικού Τετραγώνου στο Άπειρο…

Κάθομαι στη σκιά ενός ελαιόδενδρου και απολαμβάνω τη θέα. Συνειδητοποιώ πως το μυαλό μου έχει κάνει ήδη μια «ελεύθερη μετάφραση» όλων όσων έχει δει σε τούτο τον Ιδιαίτερο Τόπο, όπου με τη Δύναμη της Αγ. Τριάδας το Πνεύμα επιβάλλεται της Ύλης. Σε τούτο τον τόπο, όπου περνά ο «άξονας της γης» και όπου ενώνονται τρεις διαφορετικοί Κόσμοι….
Όμως ο Αετός, αγωνιζόμενος ενάντια στο κατώτερο, υποχθόνιο κόσμο σφραγίζει την Πύλη, με τα ορθάνοιχτα φτερά του σκαλισμένα πάνω στις πλάκες του δαπέδου. Σαν τον Άγ. Αντώνιο που «σφράγισε» το Διάβολο στο μπουκάλι.
Ο «Μυστικός Ήλιος» θα παραμείνει Μυστικός μέσα στο άπειρο …και τούτος ο τόπος θα συνεχίσει να είναι ουδέτερος και να κρατά τις ισορροπίες.

Ωστόσο, η αλήθεια είναι πως, δεν θα ήθελα να με βρει εδώ πέρα η νύχτα. Τραβώ τις τελευταίες φωτογραφίες, όταν αντιλαμβάνομαι πως από την δυτική πλευρά του ναού και σε τέλεια ευθεία, πάνω στην απέναντι κορυφή, υπάρχει κι άλλο εξωκλήσι.
Ο δρόμος που ακολουθώ διασταυρώνεται με την κεντρική άσφαλτο, αριστερά στην οποία πρέπει να στρίψω για να ξαναβρεθώ στην ευθεία, ανάμεσα στα δυο εξωκλήσια. Ε, και βέβαια, έπρεπε να το είχα φανταστεί! Ένα παρεκκλήσι-σημαδούρα βρίσκεται ακριβώς στη θέση που θα έπρεπε! Παναγία-Σωτήρος γράφει απ’ έξω και η στέγη του σημαδεύει το ναό της Αγ. Τριάδας.

Ανηφορίζω το λόφο. Το άλλο εξωκλήσι είναι του Αγ. Αθανασίου και το έτος κτίσεως στην είσοδο 1975. Πιθανότατα χτίστηκε στη θέση παλαιότερου που έχει καταστραφεί τελείως. Εσωτερικά δεν έχει τίποτε να μου πει όμως η εξωτερική πλευρά του Ιερού με παραπέμπει στο Ιερό της Αγ. Τριάδας. Γυρίζω το κεφάλι μου ανατολικά και την αντικρίζω. Ερημική, χτισμένη στη μέση του πουθενά….Τώρα, ξέρω γιατί!
Φεύγοντας ακολουθώ τον κεντρικό δρόμο αντίθετα από την κατεύθυνση από την οποία έχω έρθει. Λίγα μέτρα πιο κάτω ένα άλλο εκκλησάκι, της Ανάληψης του Σωτήρος, με αποχαιρετά.
Του χαμογελώ με νόημα! Η αναζήτηση δεν τέλειωσε ακόμη. Έχω εντοπίσει κι ένα εξωκλήσι του Άι Γιώργη, μέσα στο βουνό!!

Αλλά ακόμη και αν δεν ολοκληρώσω την περιήγηση μου στα εξωκλήσια της Κασσάνδρας, οι δρόμοι της πόλης προσφέρονται εξ ίσου! Γιατί τα Αόρατα Μονοπάτια δεν υπάρχουν μονάχα στις εξοχές. Και οι πόλεις βλέπετε, σε αλλοτινές εξοχές είναι χτισμένες όσο και αν αυτό είναι ένα γεγονός που κατά κανόνα τείνουμε να το αγνοούμε… Ακόμη κι όταν το καλοκαίρι τελειώνει, και μέχρι την Φθινοπωρινή Ισημερία έχουμε αρκετό χρόνο για να βολτάρουμε στους δρόμους…
Χμ… Βόλτα! Ιταλική λέξη που σημαίνει στροφή-γύρος. Κι λέμε «πάμε βόλτα…» συνήθως όταν δεν έχουμε να πάμε κάπου συγκεκριμένα. Όταν βγαίνουμε έτσι, απλά να περπατήσουμε.
Να τρι-γυρίσουμε χωρίς προορισμό… Δηλαδή κάνουμε γύρους…
Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί; Τι είναι αυτό που μας τραβάει σ’ αυτή την άσκοπη φαινομενικά, περιπλάνηση;
Δοκιμάστε λοιπόν και πού ξέρετε; Ίσως ‘‘κάπου’’ να συναντηθούμε και να τα ‘‘πούμε’’ και από κοντά!


Εξωτερικές  Διαδρομές © Ειρήνη Λεονάρδου
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ» Ιούλιος  – Αύγουστος  2004 

Δεν υπάρχουν σχόλια: